Van'ın Geleneksel El Sanatları
Günümüzde, küreselleşen dünya ve gelişen teknoloji nedeniyle toplumların el becerileri unutulma tehlikesiyle karşı karşıya. Buram buram tarih kokan Van ise bölge halkının el becerisine dayalı üretime ve zengin kültürel mirasına sahip çıkmaya devam ediyor. Eski çağlardan bugüne kalan bu mirasın başında Van'ın geleneksel el sanatları geliyor. Üstelik bu el sanatları sadece Türkiye'nin değil, dünyanın ilgisini üzerine toplayarak her geçen gün daha büyük bir hayran kitlesi yaratıyor. Peki Van'ın herkesi büyüleyen geleneksel el sanatları neler?
Seramik İşlemeciliği
Ham maddesi toprak olan seramik sanatının tarihi 8000 yıllık bir geçmişe dayanır. Seramik işlemeciliği, topraktan elde edilen çamurun tornayla ya da elle şekil verilerek kurumaya bırakılmasıyla başlar, sertleşip pişirilinceye kadar devam eder. Doğaya zarar vermeyen ve dış etkenlere karşı oldukça dayanıklı olan bu eserlerin yaratımında plaka, bordür, ajur, sucuk ve parmak yöntemi gibi pek çok işleme tekniği kullanılır. Seramik işlemeciliği, çamurun dönüştürülerek kullanılmasıyla elde edilen kase, vazo, kalemlik, tabak, bardak, sürahi gibi çeşitli objelerin doğal yoldan üretilmesini sağlar.
Ayrıca; bu yazımızı da okumayı unutmayın: Doğu Anadolu Gezilecek Yerler
Kilim Dokumacılığı
Kilim dokumacılığı, Van’da bölge halkının hayvancılıkla uğraşması sayesinde günümüze miras kalan en değerli el sanatlarından biridir. Dokunan kilimler insanların ihtiyaçlarına göre minder, erzak torbası, çocuk beşiği, hurç, yastık, yaygı ve daha pek çok alanda kullanılır. İşlenen birçok kilim üzerinde kurt ayağı, ip susması, koç boynuzu, elibelinde, muhabbet kuşları, akrep, koç başı, dikmeli susma ve kengöz gibi motiflere rastlanır. Van’a özgü olan bu kilim dokumacılığı çeşidi, dokuyan kişinin ruh halini yansıtır; bazen dile gelmemiş bir aşk ve sevginin bazen de dökülememiş bir gözyaşı veya hayal kırıklığının izlerini taşır. Dokuması yöreden yöreye değişiklik gösteren Van kilimlerinin en çok bilinen çeşitleri ise lüper, nehrek, canbezar, gülsarya, şahneri, şehvani ve halit begidir. Genelde dört renkle dokunan bu kilimlerde kırmızı, siyah, Van beyazı ve lacivert renkleri sıkça karşımıza çıkar.
Savatlı Gümüş İşlemeciliği
İlk kez Urartular döneminde rastlanan ve Van’a ait bir el sanatı olan savat, 3000 yıllık bir tarihi de içinde barındırır. Savat sanatı, gümüş bir objenin üzerine, ham maddesi gümüş sülfürden yapılan savat çamurunun işlenmesiyle yapılır. Birçok farklı modeliyle karşılaşabileceğiniz savatlı gümüş işlemeciliği, yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağı olmuş durumda. Savatlı gümüş işlemeleri de şehrin en çok ilgi duyulan takıları arasında. Kaynanaların gelinlerine hediye ederek nesilden nesile aktardığı bu değerli gümüşlere, kimi zaman kadife entarilerin üzerine takılan kalın bir kemer ya da gerdanlık kimi zaman da bir bilezik, saç aksesuarı, yüzük ya da küpe olarak rastlayabilirsiniz.
Çorap Örücülüğü
Van’ın ünlü olduğu el sanatları arasında yer alan çorap örücülüğü, bölge halkının ihtiyacını karşılamak üzere ortaya çıksa da, aslında anlatılamayan hikayelerin karakterlerinden izler taşır. Bilhassa okuma yazma bilmeyen insanların, bu sanatı kullanarak duygu ve düşüncelerini dile getirdiği görülür. Kullanılan renklerdeki anlamlar çorabı ören kişinin ruh halini yansıtır. Kırmızı renk aşkı ve muhabbeti, beyaz renk sevgiyi ve temizliği, siyah renk ise kederi ve ümitsizliği anlatır. Toplamda beş şişle örülen bu eserlerde genelde yün iplik kullanılır. İpliğin ince olması çorabın değerini artırdığı için iplik hazırlama işlemi ustalık gerektirir. Van ilinde dolaşırken sıkça karşılaşacağınız bu çorapların bir diğer özelliği ise dikişsiz olmaları. Bu dikişsiz ve ince yün iplikli çoraplar sadece genç kız çeyizinin vazgeçilmezi değildir; damat çeyizi için de aynı derecede önemlidir.
Oya İşlemeciliği
Van'ın diğer el sanatlarından biri de oya işlemeciliği. Zincir çekmeyi öğrenerek oya işleme sanatına başlayan yörenin küçük kızları, gelinlik yaşına kadar her türlü oya çeşidini işleyebilen bir sanatkâra dönüşür. Oyanın türüne göre kesme, boru, yuvarlak ve inci görünümlü boncuklar işlenir. Bu oyalar kullanıldığı yere göre de çeşitlilik gösterir; gelinlerin çeyizi için işlenen leçek yazma oyaları, saat ya da tütün koymak için işlenen kese oyaları, kadın iç çamaşırlarını süsleyen köynek oyaları, kundak ya da zıbın için bebek takımı oyaları, namaz tülbenti oyaları, mevlit örtüsü oyaları ve masa örtüsü ya da peçete işlemesi yapılan dekoratif oyalar gibi birçok çeşidi bulunur.
Ceviz Oymacılığı
Havan, tepsi, mumluk, şekerlik, çeyiz sandığı, baharatlık ve daha pek çok çeşit eşya ceviz oymacılığı ile yaratılır. İcrası uzun ve zorlu olan ceviz oymacılığı el sanatı için, ceviz ağaçları önce biçilir ve kalaslar haline getirilir. Ardından üç gün boyunca fırınlanır ve yaklaşık 6 - 7 ay beklemeye bırakılır. Süre tamamlandıktan sonra ceviz oymacılığına başlanır. Üzerinde birbirinden farklı desenler bulunan bu zahmetli eserlere en çok Van’ın Bahçesaray ve Çatak ilçelerinde rastlarsınız.
Bu el sanatları ürünlerini sevdiklerinize hediye etmek ister miydiniz? Siz de şehir merkezinde yer alan Elite World Van’ın konforlu odalarında dinlendirici bir konaklama deneyimi yaşayabilir; evinize dönerken kendinize ya da sevdiklerinize bu el emeği ürünlerden satın alabilirsiniz.